Tyranny of Merit

Xã hội đang ngày một phân hóa sâu sắc. Chúng ta đang sống trong thời đại của kẻ thắng người thua, nơi mà may mắn và đặc quyền luôn nghiêng về phía những người vốn đã giàu có. Câu nói "ai chăm chỉ cũng thành công" giờ chỉ còn là ảo tưởng khi khoảng cách giàu nghèo ngày một nới rộng, cơ hội tiến thân ngày một khép hẹp.

Trong bối cảnh ấy, triết gia Michael J. Sandel đã mạnh dạn vén bức màn của "xã hội công bằng" để chỉ ra những nghịch lý sâu xa. Người thành đạt tự cho rằng mình xứng đáng với mọi thứ họ có, trong khi kẻ thất bại tự dằn vặt, đổ lỗi cho bản thân vô dụng. Điều trớ trêu là xã hội càng được cho là công bằng, người thua cuộc càng cảm thấy tủi nhục với thất bại của mình.

Áp lực của thành công đang đè nặng lên mọi tầng lớp. Con nhà giàu chìm trong kỳ vọng của cha mẹ, học sinh giỏi đua điểm số đến kiệt quệ, còn trẻ em nói chung bị ám ảnh bởi bằng cấp từ khi còn rất nhỏ. Trường top đầu trở thành đặc quyền của con nhà giàu, trong khi lao động chân tay bị xem thường dù họ là xương sống của xã hội.

Nhưng tác giả không dừng lại ở việc phê phán. Ông đề xuất một cách nhìn mới về thành công: công nhận vai trò của may mắn, đề cao lòng khiêm tốn và tinh thần đoàn kết, trân trọng giá trị của mọi nghề nghiệp. Thông điệp của ông rất rõ ràng: một xã hội tốt đẹp không phải là nơi người giàu ban phát của cải cho người nghèo, mà là nơi mọi người đều có thể ngẩng cao đầu, tự hào với công việc của mình, và tin rằng ngày mai sẽ tốt đẹp hơn hôm nay.